Artihkal Min Áiggis miessemánu 2001
Gosa Microsofta sámi čoavddus lea jávkán?
Čakčamánu 2000 bođii sámi mediain diehtu: Microsoft čoavdá sámi dataváttisvuođaid. Badjel jahkebeali lea mannan, muhto lea go oktage gullán eambbo Microsofta sámegielčovdosa birra? Lea Sámediggi mii máksá odda čovdosa, mii galgá dahkat vejolažžan čállit sámegillii seamma álki go dárogillii Windows 2000:is ja buot boahttevaš Windows-veršuvnnain.
Microsoft ii beroš sámegielas
Microsoft lea máilmmi stuoramus ja riggámus dihtorprográmmafitnodat. Buot máilmmi dihtorgeavaheddjiid gaskkas, stuora eanetlohku geavaha Microsofta operatiivavuogádagaid. Nu lea maiddái davviriikkain ja sámiid gaskkas.
Jus installere Windows dihtorii, sáhtát válljet máŋga giela gaskkas, muhto ii fal sámegiela. Dán rádjái leat ferten installeret liigeprográmma vai beasat čállit sámegillii. Sámediggi ja ovddit Sámi dihtorlávdegoddi leat ovdal geahččalan váikkuhit Microsofta nu ahte sámegiella šaddá mielde seamma dásis go eará gielaid nugo dárogiella ja suomagiella. Livččii gal vejolašvuohta integreret sámegiela veršuvnnaide Windows 98, Windows 2000 ja Windows Me. Muhto Microsoft ii leat beroštan sámegielas ovdal go Sámediggi mávssii. Čakčamánu 2000 čálii Sámediggi kontrávtta Microsoftain ja Suoma dihtorfitnodagain Tietoenator, gos Sámediggi máksá 75000.- NOK vai sámegiella šaddá okta gielain maid sáhttá válljet boahtte Windows-veršuvnnain. Sámediggi lea juo máksán, muhto geavaheaddjit eai leat ožžon maidege.
Nuvttá Microsoft-máinnus
Dalle go ášši almmuhuvvui čakčat ii muitaluvvon ahte lea Sámediggi mii máksá. Buot sámi mediat muitaledje baicce ahte lea Microsoft mii čoavdá buot sámegiel dihtorčuolmmaid. Dán láhkái lea Microsoft ožžon ollu nuvttá máidnosa, go sámegiel dihtorgeavaheaddjit dalle jurddašit ahte fertejit oastit Windows 2000, jus galgá čoavddit dálá čuolmmaid.
Oddajagemánus oaččui Sámediggi geahččalanveršuvnna. Muhto lea Microsoft mii mearrida mo ja goas dát galgá šaddat olamuttus dábálaš dihtorgeavaheddjiide. Go Microsoft davviriikkaidossodat cuoŋománu loahpas čálii reivve Sámediggái dán ášši birra, ii lean vel čielggas goas dat šaddá almmuhuvvot. Muhto dat mii lea čielggas, lea ahte ii fal boahtte Windows-veršuvnnas (Windows XP) ge šaddá sámegiella integrerejuvvot eará gielaid dásis. Ain orru šaddame nu ahte ferte installeret sámegiela maŋŋilis.
Kontrávttas maid Sámediggi lea čállon Microsoftain ja Suoma dihtorfitnodagain Tietoenator, Microsoft lohpida gárvis geahččaluvvon veršuvnna ovdal golggotmánu 1. beaivvi 2000. Danin lea čielggas ahte Microsoft lea rihkkon kontrávtta, muhto sámi dihtorgeavaheaddjit eai leat gullan eará go lohpadusa mii bodii eambbo go jahkebeali dás ovdal.
Čiegus sámegielfonttat?
Odda čoavddus mii dál lea sáhka, ii leat buot dihtoriid várás. Dat guoská dušše odda operatiivvavuogádahkii Windows 2000 rájes, mii gáibida nu ollu vurkensaji ja muittu dihtoris ahte eanetlohku dálá dihtoriin eai sáhte geavahit dan. Windows 2000:in sáhttá čállit Unicode-foanttaiguin. Dasa ii dárbbašuvvo sierra sámegiel foanttat, go vuođđun lea kodatabealla mas leat máŋga duhát saji ja gosa čáhket buot máilmmi bustávaid. Jus dus lea "boares" prográmma, omd. Windows 3.11, 95 dahje 98, de fertet čállit nu gohččoduvvon 8-bihtá-vuogádagas, gosa eai čága go 256 mearkka. Danin ferte leat sierra sámi foanttat, go sierra sámegiel bustávat eai čaga kodatabellii maid geavaha go čállá omd. dárogiela. Eanetlohku dihtorgeavheddjiin fertejit danin ain birget "boares" vuogádagain.
1998 bođii sámegielčoavddus Levi, maid Kárášjot-fitnodat Arcticnet lei ráhkadan ja Sámediggi máksán. Dát lea dan rájes leamaš vejolaš viežžat nuvttá interneahtas, ea. ea. Sámi giellaráđi / Sámedikki giellaossodaga siidduin (www.samisk-sr.no). Ollugat moite dan čovddosa, ja loahpas Sámediggi fertii maid mieđihit ahte lei dárbu buoridit dan. Danin Sámediggi manai fas Arcticnetii ja bivddii sin ráhkadit odda foanttaid dasa. Sámediggi mávssii 100000 ruvnno nu gohččoduvvon Levi2-páhka ovddas. Das leat golbma odda fontta, mat doibmet buorebut go fonttat mat ledje Levi1-páhkas. Čakčamánu 2000 rájes lea leamaš vejolaš viežžat daid Sámi allaskuvlla fierbmesiidduin (www.samiskhs.no), muhto dás ge ii muitaluvvo geat leat ráhkadan eai ge geat leat máksán dán čovdosa. Sámediggi ieš ii dahkan maidege álmmuhit ahte dát foanttat leat boahtán. Go jerren Sámedikkis, sii muitalit ahte Sámedikkis lea vuoigatvuodat, muhto jus geahčá daid dihtorfiillaid siste, oaidná ahte muhtin foanttain lea copyright Arcticnet, earát fas stuora riikkaidgaskkasaš fitnodat Monotype Corp.
Sámedikki siidduin: Odda Microsoft-máinnus
Miessemánu álggos bohte viimmát Sámediggi interneahttasiiddut (www.samediggi.no), mat leat leamaš boađi - boađi olles jagi. Muhto dás ge ii leat mihkkege sámegiel dihtorčovdosiid birra, ii fal Microsofta Windows 2000-čoavddus, ii ge Levi 2. Muhto ovdasiiddus sáhttá lohkat: "Fertejit unnimusat Windows 98 ja Internet Explorer 5.0 jus ruovttusiiddu sámi bustávat galget oidnot." Sivva dasa ahte ii sáhte lohkat dan buot boares prográmmain, lea jáhkimis ahte dat lea čállon Unicode-hámis. Muhto Microsoft ii leat áidna fitnodat mii ráhkada operatiivavuogádagaid, ja galgá leat vejolaš lohkat sámegiel Unicode-teavstta sihke Linuxa ja Macintosha oddaseamus operatiivavuogádagain. Ja mii dihtorfitnodat lea ráhkadan Internet Explorer? Microsoft fal. Eai go gávdno eará fierbmeloganat? Gal dat gávdnojit, ea.ea. Netscape ja Opera. Ja unnimusat doaibmá bures lohkat Sámedikki siidduid Netscape 6.0-ain. Lea go Sámedikki mielas Microsoft duođaid anssašan vel oktii nuvttá máidnosa, mii ii leat duohta ge?
Svein Lund
_______________________________________________
Eanet artihkkalat sámi giellaáššiid birra
Til álgosiidu
sveilund@online.no