Artikkel i Klassekampen 07.04.1988

Hurtigruta på siste verset?

Av SVEIN LUND, på hurtigruta Ragnvald Jarl frå Ålesund til Molde

Det skrangle og dure og gjønge
gamle skroget er værbett og slett
Erling Jarl til din pris vil vi sønge
du e stødig og god uansett.

Slik sang Ragnar Olsen for nokre år sidan. Siden har Erling Jarl endt sine dagar i Hurtigrutefarta, og no spøkar det for at heile Hurtigruta syng på siste verset etter å ha stampa og gått langs norskekysten sidan 1893.

Stadt. Elt namn som minner om storm og forlis. Her gjeld det å holde seg fast. Ein metodistprestestudent sjanglar over dørken som om han hadde fått seg ei heilflaske innabords. Ein tysk turist kjem seilande og hamnar i ein stol ho slett ikkje hadde tenkt seg å sitte i. Dørane flaksar som måsen i storm. Og enno er det bare godværet. Hurtigruta går rundt Stadt i langt verre vær enn dette. Og Hurtigruta er einaste passasjerbåten som går her, som så mange andre strekningar langs kysten Bergen-Kirkenes.

Noko som gjør at vi trivas

I restauranten på M/S Ragnvald Jarl er rundreisepassasjerane ferdig med middagen, og to damer held på å rydde av borda etter 46 tyskarar, to engelskmenn og ein australier. Om dei kunne tenke seg å prate litt med avisa om korleis det er å jobbe på Hurtigruta? Jo bare vent til vi får unna disse borda, så kjem vi.

Sigrun Bergslid frå Kolvereid i Namdalen har vore to år ombord, mens Turid Sandstad frå Hitra har vore tre år, og er tillitsvald for restaurasjonen. Jobben deira heiter passasjerbetjening, dei har ansvar for både servering og lugarar. Dei har ni timars dag, mens dei fleste ombord har tolv timar. Men det er fysisk umogleg å jobbe lengre dagar med det kjøret vi har, seier Sigrun.
- Kor mange er dokker'? - Vi er fast bemanning på fire på vinteren og åtte om sommaren. Men etter som sesongen for rundreisepassasjerar blir lengre er dette ikkje nok. Etter ein del slåsskamp har vi nå fått ein ekstra på våren. Nå står vi midt oppe i ein kamp om kor mange rundreisepassasjerar det skal vere for å få ekstra bemanning. Vi meiner vi treng ein ekstra pr. 20 rundreiseturistar, mens rederiet seier det held med ein pr.40.
- På dei tre åra eg har vore ombord har det skjedd ein god del rasjonalisering, seier Turid. Vi har mista to på dekk og ein forpleiningsassistent og mens vi før hadde fast elektriker, har vi nå elektriker bare på fjerde kvar tur. Så vil reiarane fjerne skillet mellom passasjerbetjening og forpleiningsassistentar så alle skal gjøre alt. Det har skjedd på nokre båtar, men enno ikkje alle. Det er typisk at det er grunnplanet det blir tatt av. Dei kunne heller tatt litt på toppen.
- Kvifor jobbar dokker på Hurtigruta?, undrar vi. - Her må jo vere noko som gjør at vi trivas, seier Turid. Det er i alle fall godt miljø oss imellom. Og så er det veldig godt å ha tre veker fri etter tre vekers jobb, legg Sigrun til. Dessuten veks det ikkje jobbar på tre verken i Kolvereid eller på Hitra. For mange av dei som jobbar på Hurtigruta er ho det som gjør at dei kan fortsette å bu der dei vil. Dei fleste er oppvokst langs leia, og Hurtigruta som passerte to ganger kvart døgn var porten ut i verda. Er du ikkje snill, få du ikkje jobb på Hurtigruta.
Sigrun og Turid har vore snille, men feite blei del ikkje av det:
- Som passasjerbetjening har vi ei grunnlønn på 11100 kroner i månaden. Vi har ni timars dag og to-delte vakter. Den som går nattevakt gjør det ein heil tur på elleve døgn. - Men dokker jobbar ikkje heile tida. Ka slags velferdstilbod har dokker ombord? - Nei, velferdstilbod, det har vi ikkje stort av. Det blir å sitte i messa og sjå på video. Og så får vi bokkasser frå velferdstjenesten. Vi kunne godt tenkt oss eit trimrom.

Alle dei gamle hurtigrutene har vore til full opppussing dei siste åra. På passasjersida. Men når vi kjem inn i opphaldsrommet til mannskapet ser vi at ikkje alle er like høgt prioritert. Rommet ser ikkje ut til å ha vore utsett for anna enn slitasje sidan Ragnvald Jarl blei bygd i 1956. Når det gjeld lugarar er og turistane prioritert langt foran mannskapet.
- Vi bur heilt framme. Det er verste plassen når det er litt stampesjø. Lugarane er små og kalde med golvtrekk så det går ikkje an å oppholde seg der andre stader enn under dyna. Nå har dei bygd om så dei fleste turistane har dusj og toalett på lugaren. Mens vi har felles for ti lugarar.
- Korleis ser dokker på framtida til hurtigruta?
- For meg er ikkje Hurtigruta noko hellig ku, seier Turid. Det som teller er jo at kystbefolkninga har gode transportmiddel. Og ho er ikkje akkurat noko hurtig rute lenger, med det tempoet folk har i dag.
Nei, det må vi skrive under på. Vi seier farvel og går på land i Molde. Tre og eit halvt døgn seinare vaknar vi opp i Hammerfest og ser Ragnvald Jarl komme inn mot byen. Med Turid og Sigrun og alle dei andre som har vore på farta nordover heile tida. Hurtigruta er ikkje lenger det ho ein gong var.

Reddas av turistane

Kystens riksveg nr. l var lenge alfa og omega i passasjer- og godstrafikken langs heile norskekysten. Ingen ting betydde så mye for å knytte Nord-Norge saman, og for å knytte Nord-Norge saman med Sør-Norge. Men så blei det bygd vegar. Så kom storflya til SAS og Widerøe sine små grønne sjøsjuke. Dei siste åra har hurtigbåtar blitt satt inn på fleire strekningar, og fleire er under planlegging.
Hurtigruta går som ho alltid har gjort, men verda er ikkje heilt den samme. Når tallet på reisande gikk ned, hadde ein ikkje sjanse å drive i balanse, og staten måtte inn å subsidiere. I 70-åra byrja byråkratane i Oslo å skumle om at Hurtigruta var for dyr. Ho kunne kanskje snu i Trondheim istaden for Bergen. Eller i Bodø. For ikkje å snakke om kor mye som kunne sparas om vi la ned heile skiten. Med hjelp av ein massiv kystopinion og 40 000 underskrlftar vann Hurtigruta første omgang. Tre nye båtar blei bygd i 1982-83, mens fem gamle gikk ut. Reduksjonen skjedde på kostnad av sommarrutene på Svalbard og med at ruter blir innstilte i vinterhalvåret for å ta båtane til overhaling. Dei gamle blei pussa opp, i første rekke med tanke på rundreiseturistar. Og turisttalet auka. 11986 sto rundreisepassasjerar for 2/3 av billettinntektene, og andelen blir større for kvart år. Men ikkje før var dei tre nybåtane sjøsatt, så var det på han igjen. I 1985 laga konsulentfirmaet Asplan ei utgreiing som sa at det ikkje var økonomisk grunnlag for fornying av resten av flåten, og at Hurtigruta burde byggas ned til fordel for andre kommunikasjonar. Men hurtigruteselskapa ville ikkje godta denne konklusjonen og laga si eiga utreiing som kom i mai i fjor. Dei har tru på å bygge åtte nye båtar og likevel redusere subsidiane. Det er i første rekke rundreisepassasjerane som skal berge Hurtigruta. Første trinn i planen er alt i gang; ombygginga av dei nye båtane. Midnatsol kom nylig frå Tyskland med 144 fleire køyer og dansesalong. Men neste trinnet, nybygginga, er avhengig av staten. Og ka seier dei der?

Taust

Nei, det kan vi ikkje seie noko om no, svarar underdirektør Arnfinn Øen i Samferdselsdepartementet når vi spør om ka Stortingsmeldinga om Hurtigruta vil gå ut på Det einaste vi får vite er at ho etter planen skal vere ferdig i april, og stortingsbehandlas i vår. Men utgangspunktet for meldinga er i alle fall å forsøke å spare subsidier, og vurdere Hurtigruta i samanheng med anna trafikk etter kysten.

Hurtigbåtar?

Dette er spørsmålet som vil bli stilt. Har ikkje Hurtigruta overlevd seg sjølv? Jo, for travle forretningmenn, for byråkratar, politikarar og tillitsvalde som skal på møte i Tromsø eller Bergen. Men vil Mehamn i Finnmark eller Torvik på Sunnmøre få eit like godt alternativ både for passasjerar og gods? Og korleis skal det gå med hurtigbåtane over Vestfjorden, Lopphavet og Hustadvika i full storm?

Folket langs Norskekysten fortjener både Hurtigrute og hurtigbåt. Men kan vi våge å håpe på det, i ei tid da kysten avfolkas og folket her bare er ubehagelige utgiftspostar for jappar og byråkratar i Tigerstaden?

Til startsida

sveilund@online.no