Linux-presentašuvdna

Sámi allaskuvlla oahpponeavvoseminára

Guovvamánu 4.b. 2005

Svein Lund

(Presentašuvdna lei ráhkaduvvon ovdanbuktinprográmmas Kpresenter, ja lea beare stuoris bidjat internehtii (2MB). Dš leat čabu teaksta, govaid haga. Sii geat háliidit olles originála presentašuvnna, sáhttet oažžut dan mus, muhto dus ferte leat Linux, KDE ja Kpresenter vai oaidnit dan álbmaláhkái.)

Bures!

Mu namma lea KPresenter.

Mun lean ovdanbuktinprográmma.

Mun ráhkadan čuovgagovaid main lea teaksta ja govat.

Mu vieljat ja oappát

• KWord lea čeahppi čállit

• KSpread lea čeahppi rehkenastit

• KChart ráhkada diagrámmaid

• KFormula čállá hámuid

Ovttas mii leat KOffice

Mu oambealit ja vilbealit

OpenOffice - bearaš leat mu fuolkkit:

# Writer

# Impress

# Draw

# Calc

# Math

Sáhtát go árvidit maid sii barget?

Mu álbmot

Mii buohkat gullet Linux-álbmogii

Eat leat dušše kántorolbmot

Mis leat maiddái olbmot geat máhttet:

- sárgut: Karbon 14, Qcad

- hábmet govaid : GIMP

- hábmet aviisasiidduid: Scribus

- boaldit CD-aid: X-cdroast

- gieđahallat jiena: Noatun

- gulahallat interneahtas: KMail,Opera,Mozilla, Konqueror

- ..... ja vaikko maid

Min máttut

Min máttarádjá namma lei Unix. Son riegádii 1970.

Vuosttaš Linux riegádii 1991:s, ja son lei suopmelaš. Su áhčči lei operatiivavuogádat UNIX ja su eadni lei friddja prográmmagálvobiras GNU.

UNIX lea ain eallime, muhto lea šaddán nu stuoris ja rikkis ahte ii dovdda šat min geafes Linux-olbmuid.

Dal mii Linuxat leat miehta máilmmi, Mii leat máŋgaláganat, muhto mis leat oktasaš guovddáš - kernel. Dat lea dat mii dahká min Linuxan.

Mii leat máŋgalágánat

Siskkoš lea Linux, muhto dan birra leat máŋgalágán čállinbeavdebirrasa ja geavaheaddjiprográmmat.

Dakkar prográmmapáhkká gohččoduvvo distribušuvdnan.

Muhtin dovddus distribušuvnnat leat:

RedHat, Mandrake, SuSe, Debian

Jus háliidat oastit dahje viežžat interneahtas Linuxa du dihtorii, fertet válljet ovtta distribušuvnna.

Distribušuvnnain leat nummarat ja bohtet dávjá ođđa veršuvnnat.

Min čállinbeavdebirrasat

Čállinbeavdebiras lea dat maid oainnát šearmmas go leat vuolggahan dihtora. Dás sáhtát mannat geavaheaddjiprográmmaide, heivehit biergasiid, ohcat veahki jna.

Linuxas leat moadde dakkara, dábáleapmosat leat KDE ja Gnome.

Skuvlalinux geavaha KDE.

Mii eat leat nu stuorat ja riggát..

... go Microsoftat ja Macintoshat.

(In duostta čájehit ge sin symbolaid go sis lea nu garra copyright)

Muhto mii leat unnimusat seamma čeahpit, ja mis leat moadde stuora ovdamuni:

* hálbi * vuoigatvuođat:

* virusa haga

* gielat:

Mii sáhttit leat vehá váddásat...

Álggo rájes lei oalle váttis bargat Linuxiin.

Dađistaga lea ráhkaduvvon čállinbeavdebirrasat ja prográmmat mat eai leat váddáseappot geavahit go Windows dahje Mac.

Sáhttá ain leat veahá liigebargu installeret ja heivehit nu ahte visot doaibma bures.

Sáhttá dadjat ahte Linux-geavaheaddji berrejit máhttit veahá eambbo go earát.

Go oahpasmuvat Linuxain, de easká ipmirdišgoađát mo dihtorteknologiija doaibmá.

Máhttit guokte operatiivavuogádaga lea nugo máhttit guokte giela: Adjána veahá áiggi oahppat, muhto dan maŋŋil ipmirdat ollu eambbo!

Miehtá máilmmi, Norggas ja Sámis

Miehtá máilmmi barget olbmuid ovdánahttit, buoridit ja jorgalit Linux-prográmmaid. .

Norggas ja Sámis lea prošeakta Skuvlalinux / Skolelinux, 2001 rájes.

Ulbmil: Debian vuođul ráhkadit prográmmapáhká skuvllaide,

- mii lea álki instálleret fierpmádagaide

- mii dahká vejolažžan geavahit boares dihtoriid fierpmádagas

- mas leat buot deháleamus prográmmat maid skuvllat dárbbašit

- mii lea álki ođasmáhttit ja viiddidit interneahta bokte

- mas sáhttá válljet prográmmaid girjedárogillii, ođđadárogillii dahje davvisámegillii.

Skuvlalinux 1.0. bođii geasi 2004

Skuvlalinux ja sámegiella

Skuvlalinux lea bargan sámegielain álggu rájes.

- Sámegiel boallobeavdi gárvis ja integrerejuvvon Linuxii

- Sámi "locales" - sámegiel beaive- ja mánnonamaid dihtoras.

- Jorgalan ollu prrográmmafálut, dán rádjái 26000 cealkaga/doahpaga

- Ođđa dihtorsánit - dohkehuvvon Sámedikki giellastivrras

Mo dát lea vejolaš ????

1. Friddja prográmmagálvu (Open Source) GPL-liseansa

2. Berošteaddjit - Duháhiid olbmot + muhtin fitnodagat

3. Ruhtadoarjja - Skuvlalinux veahá stáhtadoarjaga, sámegiel jorgaleapmi: Gielddadept. ja Sámediggi.

Maid dál?

Lea ollu bargu mii báhcá, ja mii dárbbašit din veahki:

* Jorgalit prográmmaid

* Geahččalit ja dárkkistit jorgalusaid

.... ja oahppogirjji

Čujuhusat

• Skuvlalinux: http://www.skolelinux.org
• Debian http://www.debian.org
• KDE http://www.kde.org
• Linux http://www.linux.org
• GNU https://www.linux.org/info/gnu.html

• Ságastallanjoavkkut Skuvlalinuxa geavaheami, ovdánahttima ja jorgaleami birra:

https://www.skolelinux.org/no/contact/mailinglists

• Mu unna Linuxgirjjáš (álgoevttohus): http://home.online.no/~sveilund/data/linuxbok.htm